Dzisiejszy wpis dotyczy artykułu w dwutygodniku „Naj”, pt. „Antydepresyjna dieta GAPS” (nr 3 z 31 stycznia 2022, str. 21). Niepodpisany autor opisuje dietę Natashy Campbell-McBride, która wymyśliła sposób odżywiania, który ma rzekomo poprawiać nastrój. Artykuł jest dla mnie o tyle prosty, że nie muszę zagłębiać się w artykuły naukowe żeby zbudować bibliografię – wystarczą zasady prawidłowego żywienia (piramida żywieniowa/talerz żywieniowy).
To, co jemy, ma ogromny wpływ na naszą kondycję psychiczną. Gdy jest ona zła, receptą może być zmiana diety.
Może trochę wyprzedzająco do całego tekstu – od „obniżonego nastroju” do „depresji” jest daleko, a tytuł świadczy, że jest to dieta antydepresyjna. Uważam, że za tworzenie takich tytułów powinny być nakładane kary. Po pierwsze, dlatego, że depresji nie leczy się dietą. Jest to ciężka praca psychiatry, psychologa i samego pacjenta przy wsparciu odpowiednimi lekami antydepresyjnymi (widzicie teraz to skojarzenie w tytule?). Po drugie, jest to deprecjonowanie problemu depresji i sprowadzanie jej do zależności „ma zły nastrój, bo źle je – jak zacznie jeść lepiej, to będzie tryskać życiem”. Nie tak wygląda depresja, a teksty o takiej treści, pod takim tytułem mogą wyrządzić wiele złego (#Bożena_Dykiel).
Gdy odżywiamy się niezdrowo, zaburzamy mikroflorę jelitową – a to główny „dowódca” naszej psychiki. Pojawiają się wówczas problemy psychiczne i neurologiczne – depresja, nerwica, zaburzenia lękowe, schizofrenia. Dietetyk Natasha Campbell-McBride opracowała sposób odżywiania, dzięki któremu, jak twierdzi, można poprawić swoje samopoczucie psychiczne.
Pierwszy błąd to kwestia nazewnictwa – mikrobiota jelitowa, a nie mikroflora, choć może niepotrzebnie wymagam poprawnej nazwy od kolorowego czasopisma.
Drugi, mikrobiota nie jest dowódcą psychiki. Wiadomo, że może mieć wpływ na układ nerwowy poprzez oś jelitowo-mózgową, ale na pewno nie sterują nami bakterie jelitowe.
Zaburzenia w mikroflorze jelitowej są obserwowane w różnych jednostkach chorobowych, związanych z układem nerwowym (np. chorobą Parkinsona, Alzheimera, spektrum autyzmu, depresją), ale naukowcy nadal nie wiedzą, czy jest to przyczyna, czy skutek [3,4]. Nie można wyciągnąć wniosków, takich jak autor tekstu z Naj. Natomiast odkryto szczepy bakteryjne, które mogą wspomagać leczenie depresji – „psychobiotyki” (np. Bifidobacterium infantis) [4], ale nadal jest to tylko WSPOMAGANIE LECZENIA depresji, czy redukowanie stresu, a nie działanie antydepresyjne.
System żywieniowy GAPS to restrykcyjna dieta eliminacyjna – oprócz żywności przetworzonej z jadłospisu należy wykluczyć (całkowicie!) kilka grup pokarmów. (…)
Już ten fragment całkowicie dyskredytuje tę dietę. Restrykcyjność oraz eliminacja kilku grup produktów to zapewnienie niedobór składników odżywczych, czyli niekorzystny wpływ na zdrowie.
(…) Należą do nich węglowodany złożone – kasze, ryż brązowy, makaron pełnoziarnisty, pieczywo pełnoziarniste. (…)
Czyli eliminujemy jedną z podstaw prawidłowego żywienia – w piramidach żywieniowych był to poziom 1 lub 2, a w talerzu prawidłowego żywienia jest to 1/4 zdrowej diety. Przetwory zbożowe zostały wymienione w sekcji „jedz więcej”. No i są to produkty, które świetnie odżywiają mikrobiotę jelitową poprzez błonnik pokarmowy [1,2].
(…) Usunięciu z menu podlegają także warzywa skrobiowe, np. ziemniaki, kukurydza, fasola. Nie wolno jeść warzyw strączkowych – bobu, ciecierzycy, fasoli, grochu, soczewicy, soi. (…)
Czyli nadal eliminujemy ważną grupę – znowu podstawę piramid żywieniowych oraz produkty, które są elementem 1/2 talerza prawidłowego żywienia. Warzywa strączkowe także zostały wymienione w sekcji „jedz więcej” jeśli chodzi o zalecenia, ponieważ zawierają wiele prozdrowotnych związków – są bardzo odżywcze. No i świetnie odżywiają mikrobiotę [1,2].
(…) Na cenzurowanym są produkty zawierające duże ilości laktozy – np. mleko, koktajle mleczne i inne napoje na bazie mleka, śmietana, serki homogenizowane, twarożek wiejski. (…)
Laktozę eliminujemy tylko jeśli mamy do tego podstawę (zaobserwowane złe samopoczucie, czy wręcz test wodorowy test oddechowy). Poza tym, znów mamy do czynienia ze składnikiem, który dobrze odżywia mikrobiotę.
(…) Niedozwolone są także: niedojrzałe banany, kakao, kawa, mocna czarna herbata, cukier, wszelkiego rodzaju słodziki, alkohol (każdy). (…)
Eliminacja cukru, czy alkoholu ma sens prozdrowotny. Ale czemu pojawiły się pozostałe produkty? Nie wiem. Pewnie dlatego, że są wrzucane do worka „odstaw” w większości magicznych diet.
(…) Pokarmy, które są dozwolone to: mięso, ryby, jaja, oleje roślinne, orzechy, miody, pozostałe owoce i warzywa, nabiał z obniżoną zawartością laktozy (np. jogurt naturalny, kefir). Bardzo polecany jest rosół na bazie mięsa i warzyw – to baza większości posiłków.
Poza warzywami i owocami, pozostałe produkty (wszystkie razem!) mieszczą się na 1/4 talerza prawidłowego żywienia. Także jest to naprawdę restrykcyjna dieta, która może dawać niedobory żywieniowe. Dobrze, że chociaż zostają warzywa i owoce, choć okrojone.
Opisana dieta jest siłą rzeczy niskowęglowodanowa, a więc niskobłonnikowa, czyli taka, która może zaburzać skład mikrobioty. Coś z tą dietą i jej założeniami naprawdę jest nie tak.
Dieta GASP jest podzielona na 6 etapów – ich długość jest kwestią indywidualną, zależną m.in. od reakcji organizmu, tempa korzystych zmian w samopoczuciu psychicznym. (…)
Poprawy raczej nie będzie, więc te etapy mogą trwać w nieskończoność… Szkodliwie dla zdrowia i samopoczucia.
(…) Etap 1 – to tzw. faza wprowadzająca, podczas której spożywa się rosół (czysty, bez makaronu). Działa regenerująco na błonę śluzową jelit, dlatego to taki ważny produkt. Po 5-7 dniach można także pić sok z kiszonek. (…)
Rosół nie posiada w swoim składzie związków, które mogłyby znacząco wpływać na błonę śluzową jelit, nawet wypijany codziennie przez tydzień.
Jeśli chodzi o soki z kiszonek, mogą zawierać związki bilogicznie aktywne, ale nie związki odżywiające mikrobiotę.
(…) Etap 2 – do jadłospisu wprowadza się więcej kiszonek oraz duszone na parze warzywa i żółtka jaj. (…)
Po tygodniu na wywarze z rosołu i soku z kiszonek dokładamy błonnik pokarmowy (pewnie w dużej ilości, a na pewno w znacząco większej, niż przy rosole) – biegunka i bóle brzucha murowane. Nie wiem czy takie dolegliwości wpłyną na poprawę nastroju.
(…) Etap 3 – umożliwia spożywanie całych jaj, naleśników bezzbożowych oraz produktów zawierających duże ilości kwasów tłuszczowych – awokado, olejów roślinnych. (…)
Między samym żótłkiem a całym jajem nie będzie praktycznie różnicy w wartości odżywczej (naprawdę niewielka), więc to trochę takie „czary-mary”. Co do reszty – dobrze, że chociaż pojawiają się sensowne źródła tłuszczów.
(…) Etap 4 – w jadłospisie powinno pojawić się mięso (gotowane oraz pieczone), bezzbożowe pieczywo (np. z mąki dyniowej, kokosowej) oraz świeżo wyciskane soki warzywne. (…)
Poprzedni etap nadrabiał niedobory tłuszczów i witamin rozpuszczalnych w tłuszczach, więc wreszcie możemy nadrobić niedobory białkowe.
(…) Etap 5 – do diety włącza się surowe warzywa oraz gotowane owoce, np. jabłka, gruszki w postaci puree.
Już prawie, prawie koniec diety i wreszcie mamy coś co dobrze odżywi mikrobiotę! Jeśli ktoś tu dotrwa – szacunek.
(…) Etap 6 – można jeść surowe owoce, miód (naturalny) oraz inne produkty, które są dozwolone w diecie GAPS.
Czyli nadal nie mogą wrócić istotne proukty, które mają istotne miejsce w zasadach prawidłowego odżywiania…
Podsumowanie
Sama dieta nie ma większego sensu. Jej etapy to po prostu wymysł nie mający żadnych podstaw i sensu. Równie dobrze można by było zastosować etapy od tyłu. Poza tym, to co należy realizować, stoi w sprzeczności z założeniami diety.
Poza tym, tak jak wspomniałem, nie istnieje dieta, która może działać antydepresyjnie. Sposób żywienia i poprawa składu mikrobioty może być tylko wspomagające w podstawowym leczeniu schorzeń neurologicznych. Amen.
Ocena artykułu 0/10 za brak sensu i szkodliwy przekaz.
Źródła
- Karwowska Z., Majchrzak K.: Wpływ błonnika na zróżnicowanie mikroflory jelitowej (mikrobiota jelit). Bromatologia i Chemia Toksykologiczna 2015; 4 (48): 701-709.
- Narodowe Centrum Edukacji Żywieniowej: Zalecenia zdrowego żywienia 2021.
- Skonieczna-Żydecka K. i in.: Mikrobiota jelitowa iskładniki pokarmowe jako determinanty funkcji układu nerwowego. Część I. Mikrobiota przewodu pokarmowego. Aktualności Neurologiczne 2017; 4 (17): 181-188.
- Szewczyk A., Witecka A. Kiersztan A.: Rola mikrobioty jelitowej w patogenezie chorób neuropsychiatrycznych i neurodegeneracyjnych. Postępy Higieny i Medycyny Doświadczalnej 2019; 73: 865-886.
- Zdjęcie: https://pixabay.com.
Autor
mgr Sławomir Kula
Poradnia Dietetyczna Świat Odżywiania – Poznań
http://www.swiatodzywiania.pl
ROZPRAWA DIETETYCZNA 